تصویر، یکی از پرکاربردترین اصطلاحات نقد ادبی است که از دیرباز در بلاغت مطرح و از مهم­ترین موضوعات نقد ادبی معاصر به­ شمار می­رود و مورد توجه ناقدان بسیاری از جمله عزالدین اسماعیل قرار گرفته ­است. مطالعات و پژوهش­های وی در این حوزه قابل­ توجه است؛ او با الهام از دیدگاه­های سوررئالیستی در نقد ادبی، به بیان ویژگی­های تصویر شعری و مقایسه­ی آن با تصویر سایر هنرها پرداخته و تفاوت کارکرد تصویر در شعر کلاسیک و جدید را بررسی نموده است. بنابراین پژوهش حاضر، می­کوشد با روش توصیفی- تحلیلی و با رویکردی نقدی، دیدگاه­های وی را در این زمینه استخراج و به این سؤالات پاسخ دهد که در دیدگاه عزالدین اسماعیل، تصویر شعری در مقایسه با تصویر هنرهایی چون نقاشی، موسیقی و سینما چگونه است و چه اشتراکات و افتراقاتی دارد؟ و تصویر هنری موجود در شعر کهن با شعر معاصر چه تفاوت­های کارکردی دارد؟ نتیجه­ی این پژوهش حاکی از آن است که به اعتقاد وی تصویر شعری در سه ویژگی مکانی– زمانی، حسی و بیانی­بودن، با سایر تصاویر هنری قابل مقایسه است. از تفاوت­های کارکردی تصویر شعر کلاسیک و جدید نیز این است که در شعر کلاسیک، تصویر عیناً بر سطح ظاهر و پوسته­ی بیرونی اشیاء دلالت دارد؛ چنان­که هر شیء در تصویر همانی است که در خارج نمود پیدا می­کند؛ دیگر آنکه ادراک این نوع تصویر بسیار ساده می­باشد، حال آنکه در شعر معاصر، تصویر جزء لاینفک بافت شعر است و مجموعه­ی تصویرها با هم، شکل و هیأت کلی متن را می­سازند و تصاویر در شعر جدید، بر نوعی ناهمگونی، تضاد، تناقض و خیال­ورزی بنا شده­ اند.

تصویرپردازی یکی از مباحث اساسی زیبایی شناسی در کلام است که از دیرباز مورد توجه اهل ذوق و فن بوده است. شاعران، تصویر را جزء جدایی ناپذیر شعر خود می دانستند و ناقدان از این منظر به تحلیل و ارزیابی آثار ادبی پرداختند. نقد تصویری، به ویژه در دوران معاصر، بسیار مورد توجه اهل ادب قرار گرفته است.از طرفی شعر عاشورایی به عنوان بخش عظیمی از میراث ادبیات متعهد ملل همواره تصویرگر عاشورا بوده و هست. این هنر ادبی همواره با شکل و محتوا به دنبال ترسیم زیبا و در عین حال روشن حوادث و آرمان های این نهضت عظیم بوده است.روشن کردن این بخش از زیبایی های ادبی در شعر عاشورایی معاصر هدفی است که در این پژوهش تلاش می کنیم با در پیش گرفتن روش توصیفی - تحلیلی و بر اساس اصول مکتب آمریکایی در ادبیات تطبیقی و از طریق بررسی شعر بیش از چهل شاعر از شاعران صد سال اخیر دو ملت، به آن دست یابیم؛ لذا پس از استخراج تصویرهای استعاری از اشعار گزیده شده دو زبان که به میزان برابر از دو شعر انتخاب شده اند، از جدول ها و نمودارهای مورد نیاز استفاده کردیم تا خواننده دیدی آماری نیز به دست آورد.وسعت و تنوع تصاویر در شعر فارسی، ابتکار و نوآوری و ارائه تصاویر جدید در این زبان بیش از شعر عربی، حضور برجسته عناصر عاشقانه و عارفانه در شعر عاشورایی فارسی و تنوع و گستردگی عناصر تشکیل دهنده تصاویر در شعر فارسی، بخشی از نتایج این پژوهش به شمار می روند.

انقلاب اسلامی ایران، دگرگونی های ژرفی در بنیان های جامعه ایجاد کرد. از جملۀ این دگرگونی ها، تحولاتی بود که در ساختارها و هنجارهای ادبی شکل گرفت و شعر را به قلمروهای جدیدی وارد کرد. شاعران انقلاب تمام ظرفیت ها و قالب های شعر فارسی ازجمله قالب شعر نیمایی را به خدمت اندیشه های انقلابی درآوردند. شعر نیمایی هرچند پس از انقلاب تحت الشعاع رجعت شعرای انقلابی به قالب های کلاسیک قرار گرفت، اما شاعران انقلابی ای نیز بودند که به سرایش در این قالب پرداختند. پرسش این پژوهش آن است که با توجه به تغییر نگرش شاعران انقلابی، چه تحولاتی در صور خیال و عناصر سازندۀ تصاویر در شعر نیمایی پس از انقلاب به وجود آمد؛ از این رو، در این مقاله کوشش شده تا اَشکال این تحولات در شعر نو انقلاب بررسی شود. بر این اساس، ویژگی های صور خیال و عناصر سازندۀ تصویر در شعر شاعران نیمایی سرای انقلاب اسلامی بررسی شده و در پایان مشخص گردیده که صراحت و حال وهوای انقلابی موجب کاهش بسامد صور خیال و درعین حال سادگی و شفافیت آن ها شده است. عناصر سازندۀ تصویر در این شعرها نیز عمدتاً برگرفته از ایدئولوژی انقلاب و فضای جنگ است.

نقاشی ایرانی که با عنوان نگارگری شناخته شده، بیشتر دارای مضامین عاشقانه-عارفانه و مذهبی است. هنرمند ایرانی این مضامین را از شعرها و نثرهای ادبی برگرفته و سپس به نیروی خلاقیت، عناصر اصلی آن را به تصویر در آورده است.در بررسی آثار ادبی و هنری، صورت عینی و مادی از اهمیت خاصی برخوردار است. شعر «یوسف و زلیخا» از «بوستان سعدی» که به وسیله هنرمند نقاش «کمال الدین بهزاد» ترسیم شده است، شاید نمونه ای آشکار، برای بیان ارتباط تنگاتنگ میان شعر و نقاشی باشد. چنانچه که سعدی-شاعر بزرگ ایرانی-این داستان قرآنی را به نیروی ذهن و تخیل سرشار و مهار ناپذیر خود به عناصر لفظی بیان نموده وسپس «بهزاد» این شعر سعدی را با توجه به اعتقادات و برداشت های ذهنی خود با عناصر بصری به تصویر کشیده است. زبان شعر از معنا مایه می گیرد، به همین دلیل اسباب ایجاد شعر، مبنایی معنایی دارد و نگارگری ایرانی هم در استفاده از شعر، علاوه بر جنبه های معنایی، به جنبه نمادین و استعاری آن نیز توجه می نماید.اهداف مقاله: -1 شناسایی چگونگی انطباق معنایی و تصویری نقاشی یوسف و زلیخا از بوستان سعدی.-2 تحلیل شیوه بیان تصویری نقاشی یوسف و زلیخا.سوالات مقاله:-1 آیا بهزاد، نقاش واقعه یوسف و زلیخا تمامی عناصر شعر را، به عنصر بصری تبدیل نموده؛ یا مفهومی کلی از شعر را با برداشت های ذهنی خود درآمیخته است؟ -2 هنرمند نقاش مضمون «عاشقانه-عارفانه» را چگونه به تصویرکشیده است؟

تصویر شعری، یکی از عناصر زیبایی شناختی شعر است که از دیرباز مورد توجه ناقدان بوده است. محمد رضا شفیعی کدکنی و جابر عصفور از جمله ناقدان معاصر ایران و مصر هستند که با نگاهی نو به این مساله پرداخته اند. این جستار می کوشد تا با شیوه توصیفی - تحلیلی و در چارچوب دو کتاب صور خیال در شعر فارسی از محمد رضا شفیعی کدکنی و الصوره الفنیه فی التراث النقدی والبلاغی عند العرب از جابر عصفور، به بررسی و تحلیل دیدگاه های نقدی این دو ناقد در خصوص تصویر شعری بپردازد. یافته های پژوهش، نشان می دهد که دیدگاه های شفیعی کدکنی در خصوص عناصر تشکیل دهنده تصویر شعری، کامل تر از دیدگاه های عصفور است؛ اما هر دو ناقد، تعریف مشترک و مفهوم یکسانی از تصویر ارائه دادند و از میان اجزای تصویر شعری بیشتر به مبحث تشبیه و استعاره پرداخته اند. هر دو ناقد معتقدند که تصویر باید با دیگر اجزای شعر، چون معنی، عاطفه و موسیقی پیوند داشته باشد. دیدگاه های نقدی جابر عصفور در مبحث کارکرد تصویر شعری، کامل تر از دیدگاه های شفیعی کدکنی است؛ چراکه کارکردهای بسیار و مهمی چون شرح و توضیح، اقناع مخاطب، مبالغه در معنی و تحسین و تقبیح را برای تصویر شعری برمی شمرد. از سوی دیگر، دیدگاه های نقدی شفیعی کدکنی، الهام گرفته از آراء عبدالقاهر جرجانی است، اما دیدگاه های عصفور، ریشه در دیدگاه های ناقدان پیشین چون جاحظ، عبدالقاهر جرجانی و حازم قرطاجنی دارد.

زمینه و هدف: هنر و نوجویی پیوندی ناگسستنی دارند و موتور محرّکۀ هنر، نوجویی و نوآوری است و میل به نوجویی است که هنر را همیشه سرزنده و جاندار نگه میدارد. در این میان هنر شعر نیز از این قاعده مستثنی نیست و شاعران همواره تلاش داشته‎اند تا سخن نو آورند؛ چرا که نو را حلاوتی است دگر. یکی از ابعادی که نوآوری در آن سبب گیرایی و تأثیر سخن ادبی است بُعد تصاویر شاعرانه میباشد. تصاویر تکراری و کلیشه‎ای که نمایندۀ نگاه نو نیستند تأثیر عاطفی کمتری دارند و وقتی تصویر با ویژگی نو بودن پیوند میخورد گیرایی و تأثیر میبخشد. غزل نو و غزلپردازان معاصر نوآوری در تصویر را وجهه همّت خود قرار داده و در این وادی تلاش پیوسته‎اند. زحمتکش غزلسرایی نوپرداز است؛ از مهمترین ابعاد نوآوری او، نوآوری در تصاویر شاعرانه است. تصاویرش، مبتکرانه و نواند و حاصل نگاه فردی و شخصی وی و از این جهت است که در احساس و عاطفۀ مخاطب مؤثر می‎افتند. در پژوهش حاضر تلاش شده است تا خاستگاههای نوآوری تصویری این شاعر نوجو بازکاویده شود. روش مطالعه: در پژوهش حاضر با روش تحلیلی-توصیفی به نوآوری زحمتکش در تصاویر مرتبط با جمالشناسی معشوق، دانش تاریخی شاعر و بهره‎گیری از آن در خلق تصاویر نو، پدیده‎های نوظهور و مدرن شهری و نوآوری در تصویر با تکیه بر آن، نازک‎خیالی و باریک‎بینی به شیوۀ شاعران سبک هندی و نوآوری در ایماژهای شاعرانه، باورها و عقاید مذهبی و خلق تصاویر نو مرتبط با آن پرداخته شده است. یافته‎ها: مطالعه حاضر، نوگرایی و نوجویی زحمتکش در تصاویر شعر را نشان میدهد. او با بهره گرفتن از خاستگاههای متفاوتی همچون دانش تاریخی، عناصر زمانه معاصر و پدیده‎های مدرن شهری، عناصر مذهبی و آیینی و همچنین با تکیه بر دید شخصی و تجربه‎گرایی و نازک‎خیالی و باریک‎اندیشی هندی‎وار، نوگرایی تصویری را به عنوان مهمترین ویژگی سبکی، هویدا کرده است. نتیجه‎گیری: نتایج پژوهش حاضر، بهره‎گیری زحمتکش از خاستگاهها و منابع متنوّع در نوآوری تصویر را به اثبات میرساند و او را شاعری موفق در تنوّع‎بخشی به منابع تصویرپردازی و ارائه تصاویر نو نشان میدهد.

جوهره ناب شعری در سخن شاعران بزرگ امری است بدیهی که در کمال آن مسایل و تکنیک های ادبی تاثیری فراوان دارد. شعر شاعرانی چون حافظ و سعدی از چنین جوهره ای ناب و والا برخوردار است و در مقایسه با شعر مولانا شاید بتوان گفت که شعر تر است. لیکن آن چه به شعر مولانا تشخص و والایی می بخشد عشق خاص و نوع بیان احساس مافی الضمیر مولاناست.بطور کلی دو عامل اصلی موسیقی و عشق در القا نمودن احساسات پاک مولانا به خواننده، تاثیری شگرف دارد. در این نوشتار سعی شده است تا چگونگی کارکرد موسیقی و عوامل آن در شعر مولانا و بازتاب عشق خاص وی در این اشعار مورد بررسی قرار گیرد.

در این نوشتار موتیف تشبیه مرگ که از صورتهای شعری فربه و پربسامد مرثیه های سیدرضی است بررسی شده است. پس از اشاراتی اجمالی به اهمیت تشبیه در قلمرو بلاغت و تبیین نقش آن در حوزه ادب غنایی، به ویژه مرثیه که از گونه های پر کاربرد دیوان این شاعر است، به احصا و استخراج نمونه هایی از این نوع تشبیه ها پرداخته ایم و آن گاه آنها را از منظرهای مختلفی کاویده و طبقه بندی نموده و میزان ابتکار و خلاقیت شاعر و ارزش و نوع عاطفه آنها را نشان داده ایم و در نهایت اشاره شده که برخورد شاعر با مساله مرگ به دلیل بهره مندی از جهان بینی خاص تا حدودی متفاوت از دیگر شاعران هم عصر وی است.